Bladerend door oude gezangboeken en bladmuziek vind je allerlei kleine presentjes. Sterretjes en voetnoten in de teksten van de eerste hymnologen, die studie maakten van de oudste protestantse gezangen. Luthers erfgoed en dat van zijn tijdgenoten werd afgestoft, verduidelijkt en … door Bach omgezet in mooie koraalcantates, die ook in onze tijd nog kunnen helpen om het lied te blijven begrijpen. In deze adventskalender vind je elke dag zo’n presentje, een sterretje om je weg naar Kerst bij te lichten.
Ich freue mich in dir
Lied
Liedtekst, strofe 3:
Wie lieblich klingt es mir!
wie schallt es in die Ohren!
es kan durch Stahl und Ertz /
durch harte Hertzen bohren
das liebe JEsulein.
Wer JEsum recht erkennt /
der stirbt nicht, wenn er stirbt*,
so bald er JEsum nennt.
Caspar Ziegler, 1697.
Commentaar
*) Es siehet ein iedwider alsobald, daß alhier geredet werde von den Ohren des Gemüths, daß man mit gläubigen Ohren alles dasjenige gerne annehme und sich daran belustige, was von dem lieben JEsulein, und dessen süsser Lehre, uns vorgetragen wird, gleichwie das leibliche hören denen Menschen nützlich ist, wenn sie eine angenehme Erzehlung hören, oder den Schall einer lieblichen Music vernehmen, und sich an derselben vergnügen können. […]
Ein solcher Gläubiger hat nun ein besondern Nutzen zu gewarten von der süssen Lehre JEsu, und zwar zu der zeit, wenn er sterben, und aus dieser Welt gehen soll, der stirbt nicht / wenn er stirbt. […]Denn er soll im Glauben sterben , seelig sterben, im Sterben erben, im Tode leben.
Wenn der Gottlose Mensch stirbet, ist Hoffnung (zum Leben) verlohren.
[vertaling: Het is meteen duidelijk dat hier gesproken wordt over de oren van de denkgeest, dat men met gelovige oren alles wat ons door de lieve Jezus en zijn lieflijke onderricht wordt voorgeschoteld, graag aanneemt en ervan geniet, net zoals het lichamelijke gehoor nuttig is voor mensen als ze een leuk verhaal horen of het geluid van zoete muziek horen en ervan kunnen genieten. […]
Zo’n gelovige heeft nu een bijzonder voordeel te verwachten van de zoete leer van Jezus, namelijk op het moment dat hij zal sterven en uit deze wereld zal gaan, sterft hij niet / wanneer hij sterft. […] Want hij zal in geloof sterven, zalig sterven, erven in de dood, leven in de dood.
Wanneer de goddeloze sterft, gaat de hoop (op leven) verloren.]
Georg Heinrich Götze, Annäbergisches Denckmahl (1723), p.144 ev.
Cantate
Bach schreef een koraalcantate over dit lied, BWV 133. In het lied wordt de kracht van Jezus direct tot slotsom van de strofe. Bach doet dat in twee stappen. Eerst wordt in de sopraanaria de hardnekkige ‘eigenwijsheid’ van de ongelovige verklankt. Zodra die ter sprake komt bij “Wer Jesu Namen nicht versteht”, is er geen stevig fundament meer in de muziek: het onderliggende continuo-spel valt weg, alleen de violen blijven over als begeleiding. De verdere uitleg van de liedstrofe volgt in het recitatief van deel 5.
4. ARIA (S)
Wie lieblich klingt es in den Ohren,
Dies Wort: mein Jesus ist geboren,
Wie dringt es in das Herz hinein!
Wer Jesu Namen nicht versteht
Und wem es nicht durchs Herze geht,
Der muss ein harter Felsen sein.
5. REZITATIV (B)
Wohlan, des Todes Furcht und Schmerz
Erwägt nicht mein getröstet Herz.
Will er vom Himmel sich
Bis zu der Erde lenken,
So wird er auch an mich
In meiner Gruft gedenken.
Wer Jesum recht erkennt,
Der stirbt nicht, wenn er stirbt,
Sobald er Jesum nennt.
[Vertaling:
4. Aria (S): Hoe liefelijk klinkt dit woord in onze oren: mijn Jezus is geboren, hoe dringt dat ons hart binnen! Degene die de naam van Jezus niet verstaat en wiens hart onberoerd blijft, die moet wel een harde rots zijn.
5. Recitatief (B): Komaan, mijn kalme hart piekert niet over de angst en de pijn van de dood. Als hij vanuit de hemel naar de aarde wil afdalen, dan zal hij ook denken aan mij in mijn graf. Wie Jezus werkelijk belijdt, die sterft niet als hij sterft zodra hij Jezus noemt.]
Ich freue mich in dir (BWV 133)
Meer sterretjes bekijken? Volg de dagen op de pagina van de Adventskalender.
