Bladerend door oude gezangboeken en bladmuziek vind je allerlei kleine presentjes. Sterretjes en voetnoten in de teksten van de eerste hymnologen, die studie maakten van de oudste protestantse gezangen. Luthers erfgoed en dat van zijn tijdgenoten werd afgestoft, verduidelijkt en … door Bach omgezet in mooie koraalcantates, die ook in onze tijd nog kunnen helpen om het lied te blijven begrijpen. In deze adventskalender vind je elke dag zo’n presentje, een sterretje om je weg naar Kerst bij te lichten.
Ach Herr, mich armen Sünder
Lied
Liedtekst, strofe 3:
HErr / tröst mir mein Gemüthe /
mein Seel rett / lieber GOTT!
von wegen deiner Güte
hilff mir aus aller Noth!
Im Todt ist alles stille /
da denckt man deiner nicht /
wer will doch * in der Hölle
dir dancken ewiglich?
Cyriakus Schneegaß, 1597.
Commentaar
(*) wer will doch in der Hölle dir danken ewiglich) In der Hölle loben und dancken die Verdammten GOtt nicht, ob sie ihn aber vermaledeyen und lästern können, darinnen sind die Theologi nicht einerley Meynung. Der accurate Dannhauer schreibt seines Orts: “Wir verwerfen nicht andere Gedancken, haltens aber lieber mit der Negativa, daß sie es nicht werden thun können. Dann das widrige lauffet wider GOttes Majestät, als die sich nicht in Ewigkeit wird schmähen und lästern lassen. Gnug ist es, daß GOtt sich mit unerforscher, unaussprechicher Langmuth hie in dieser Welt schänden lässet, solt es so in Ewigkeit währen, das möchte den Verdammten zur Rache und Trost dienen. O nein!” Unterdessen ist dieses gewiß, daß, wenn GOtt eine mit der Anfechtung der Höllen ringende bußfertige Seele fallen und verzweiffeln lassen solte, so würde er sich dadurch selber des Dancks und Lobes berauben, den er in de Ewigkeit von derselben zu gewarten hat. Welches schon ein sehr beweglicher Grund ist, GOtt dem HErrn die Errettung der Seele aus solcher Anfechtung gleichsam abzunöthigen.
[vertaling: (*) wie zal u in de hel eeuwig danken) In de hel loven en danken de verdoemden God niet, maar of ze hem kunnen kwaadspreken en lasteren, daarover zijn de theologen het niet eens. De nauwkeurige Dannhauer schrijft in zijn plaats: “Wij verwerpen andere gedachten niet, maar houden ons liever bij het negatieve, dus dat zij dat niet kunnen doen. Het tegenovergestelde druist in tegen Gods majesteit, die zich niet tot in de eeuwigheid laat beschimpen en lasteren. Het is genoeg dat God Zichzelf toestaat om hier in deze wereld onteerd te worden met onnaspeurlijke, onuitsprekelijke lankmoedigheid. Als het tot in de eeuwigheid zou duren, dan zou het de verdoemden dienen als wraak en troost. O nee!” Ondertussen is het zeker dat als God een berouwvolle ziel die worstelt met de verleidingen van de hel zou toestaan om te vallen en te wanhopen, hij zichzelf daarmee zou beroven van de dank en de lof die hij van die ziel in de eeuwigheid te verwachten heeft. Dit is op zichzelf al een zeer krachtige reden om van God de redding van de ziel van zulke verzoekingen te verwachten.
Gabriel Wimmer, Ausführlicher Liedererklärung III, 1749, p. 52.
Cantate
Hymnoloog Wimmer beschrijft een mooie discussie met meningen over wat er eventueel in de hel te horen zou kunnen zijn. In Bachs cantate is het duidelijk: daar is het stil. En dat hoor je in de muziek. En de troostende aanblik van Jezus wordt expliciet toegevoegd in de tekst.
3. ARIA (T)
Tröste mir, Jesu, mein Gemüte,
Sonst versink ich in den Tod,
Hilf mir, hilf mir durch deine Güte
Aus der großen Seelennot!
Denn im Tod ist alles stille,
Da gedenkt man deiner nicht.
Liebster Jesu, ists dein Wille,
So erfreu mein Angesicht!
Ach Herr, mich armen Sünder (BWV135/3)
Meer sterretjes bekijken? Volg de dagen op de pagina van de Adventskalender.
