De vondst van een Bijbel met commentaar, uitgegeven in drie kloeke banden, uit de nalatenschap van Johann Sebastian Bach bracht de wetenschap sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw in beroering. Deze boeken hadden niet alleen Bachs signatuur op het titelblad als bewijs dat hij vanaf 1733 de eigenaar was geweest, maar bevatten ook veel persoonlijke aantekeningen, verbeteringen en markeringen. Natuurlijk wilden vele onderzoekers deze interessante bron graag zelf kunnen bestuderen, maar dat is nadelig voor zo’n kwetsbare bron. Het is daarom geweldig dat er door uitgever Dingeman van Wijnen met een projectteam zo’n 20 jaar is gewerkt aan een zeer nauwkeurige facsimile-uitgave die in 2017 verscheen. Dankzij de overwinning van verschillende technische uitdagingen konden alle circa 4.500 pagina’s worden gefotografeerd en werd de uitgave van het origineel zo getrouw mogelijk nagemaakt. Hierdoor kunnen op meer plaatsen in de wereld onderzoekers toegang krijgen tot deze bijzondere bron. De prijs maakt het echter niet eenvoudig bereikbaar voor een groot publiek.
Bij deze uitgave verscheen ook een (los verkrijgbare) commentaarband onder redactie van prof. dr. Albert Clement, Johann Sebastian Bach’s Peronal Copy of Abraham Calov’s Bible Commentary. History-Significance-Perpectives (Amersfoort: Van Wijnen, 2023). Hierin is een lijst is opgenomen van de circa 500 aantekeningen en markeringen. (Zie ‘The hand-penned material in J.S. Bach’s Calov Bible Commentary’, p.43-69.)
Verkennen van de standaard Calov-Bijbel
Exemplaren van deze facsimile-uitgave zijn te vinden in enkele bibliotheken (raadpleeg Worldcat), o.a. bij de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.
Er is een alternatieve route voor wie wel nieuwsgierig is, maar geen toegang heeft tot de facsimile-uitgave van de Bach-Bijbel. De zes delen, uitgegeven in drie banden, van Abraham Calov vormen op zichzelf ook al een indrukwekkend monnikenwerk. Luther heeft namelijk zelf nooit een dogmatisch overzichtswerk van zijn leer gepubliceerd. Calov heeft daarom uit al zijn afzonderlijke preken en geschriften verzameld wat Luther over elk Bijbelvers heeft geschreven. En waar dat ontbrak geeft Calov zelf uitleg volgens de orthodox-lutherse leer.
Wie eens kennis wil maken met de inhoud van deze Bijbel met commentaar en de manier waarop Abraham Calov per Bijbelvers de uitleg van Martin Luther heeft verzameld en geordend, kan de digitale versie van de standaard-editie bekijken. Uiteraard zonder de interessante aantekeningen van Bach, maar daarvoor biedt de lijst in de commentaarband van Albert Clement een zeer bruikbaar overzicht als wegwijzer voor een eerste oriëntatie. Je kunt zo in elk geval kennisnemen van de teksten waar Bach zijn aantekeningen bij plaatste.
De officiële titel luidt:
Die Heilige Bibel nach S. Herrn D. Martini Lutheri Deutscher Dolmetschung, und Erklärung […] deutlich erörtert, und mit Anführung Herrn Lutheri deutschen, und verdeutschten Schrifften also abgefasset, daß der eigentliche Buchstäbliche Verstand, und gutes Theils auch der heilsame Gebrauch der Heil. Schrifft fürgestellet ist […] von D. ABRAHAM CALOVIO, Wittenberg 1681-1682.
Hieronder staan de links naar de 6 delen van de standaard-uitgave van de Calov-Bijbel die online te raadplegen zijn (dus zonder de aantekeningen van Bach!).
Band 1 Altes Testament (1. Mose – Esther)
Band 2 Altes Testament (Hiob – Hohelied)
Band 3 Altes Testament (Große Propheten)
Band 4 Altes Testament (Kleine Propheten, Apocrypha)
De ontdekking van Bachs Bijbel
De ontdekking van Bachs Bijbel is op zichzelf ook een spannend verhaal.
In juni 1934 woonde een Lutherse predikant, Christian G. Riedel, een conventie bij van de Lutheran Church-Missouri Synod in Frankenmuth, Michigan. Toen Riedel te gast was in het huis van zijn neef, Leonard Reichle, werd hem een bijbeldeel getoond waarin hij Bachs handtekening op de titelpagina herkende. Reichle vond vervolgens de andere twee delen op zijn zolder en vertelde dat zijn familie ze in de jaren 1830 in Philadelphia had gekocht. In oktober 1938 schonk Reichle de drie delen aan de Concordia Seminary Library in St. Louis, Missouri. Maar pas na de Tweede Wereldoorlog werd deze Bijbel bekend bij de Bach-geleerden.
In 1969 publiceerde Christoph Trautmann een artikel over deze vondst, waarmee het onderzoek op gang kwam: ‘”Calovii Schrifften 3. Bände” aus Johann Sebastian Bachs Nachlaß und ihre Bedeutung für das Bild des lutherischen Kantors Bach’. In: Musik und Kirche 1969, 145-160.
In de jaren daarna verschenen er studies van Howard H. Cox, ed. The Calov Bible of J. S. Bach (Ann Arbor: UMI Press, 1985) en Robin A. Leaver, J. S. Bach and Scripture: Glosses from the Calov Bible Commentary (St. Louis: Concordia, 1985).
Eind 2017 verscheen een facsimile herdruk van Bachs Bijbel bij uitgeverij Van Wijnen uit Franeker (nu Amersfoort), in nauwe samenwerking met de eigenaars, Concordia Seminary Library. In 2023 gevolgd door een band met artikelen die aspecten van deze uitgave verder toelichten: Johann Sebastian Bach’s Peronal Copy of Abraham Calov’s Bible Commentary. History-Significance-Perpectives. Albert Clement (editor).
De lancering van de facsimile-uitgave
