Van juli tot november 2024 was er in het Bachhaus in Eisenach een mooie ‘Sonderausstellung’. Acht Lieder, over 500 jaar gezangboek en 300 jaar Bachs koraalcantates. Ons project heeft daarvoor ook nog input mogen leveren. Het artikel van Lydia in het Bach Magazin (nr 94, voorjaar 2024) en een overleg met Bachhaus-directeur dr. Jörg Hansen in juni in Leipzig heeft nog wat kleine bouwsteentjes aan kunnen dragen.
De tentoonstelling was gewijd aan de oudste gezangboeken en er waren bruikleen exemplaren te bewonderen van de allereerste protestantse gezangboeken uit 1524 uit Luthers erfgoed. Beschermd tegen daglicht kon je een blik werpen op het Acht Liederbuch en het Erfurter Enchiridion. Bovendien waren er veel liederen uitgelicht en gepresenteerd, waarmee Bach iets speciaals heeft gedaan in de reeks koraalcantates.
Hymnologen en theologen
Natuurlijk is er in de tentoonstelling het verband gelegd met de vroege hymnologen, die zich in Bachs tijd gingen inspannen om het lutherse liederfgoed te verdedigen en bewaren. Zo liggen er de publicaties Evangelischer Lieder-Schatz van Johann Christoph Olearius uit 1707 en Evangelischer Lieder-Commentarius van Johann Martin Schamelius uit 1724. Er bestaan aantoonbare relaties tussen hun werk en de inhoud van de koraalcantates. Lydia heeft ervan genoten: “Mijn jarenlange studie van dit materiaal, gedownload uit bibliotheken als pdf-bestand maakt dat ik de inhoud beter heb leren kennen dan wat in een tentoonstelling mogelijk is. Wat mij werkelijk fascineerde nu ik ze in het echt zag, was hoe klein het formaat van deze boeken eigenlijk is. Het zijn echt boekjes om in de hand te houden. Maar dan wel heel dik, denk aan zo’n 800 pagina’s.”
Dat kleine formaat geldt overigens ook voor enkele boeken van Bachs favoriete theologen: Anti-Melancholicus van August Pfeiffer en Geistliche Erquickstunden van Heinrich Müller.
Bachs theologische bibliotheek
De vaste tentoonstelling in het Bachhaus bevat ook een prachtige bewonderkamer. Zoals bekend had Bach een uitgebreide theologische bibliotheek. Op basis van de lijst met boeken in zijn nalatenschap maakte Robin A. Leaver al eens een bibliografie. In het Bachhaus verzamelt men nu deze boeken in vergelijkbare edities als die Bach in bezit gehad moet hebben. Dr. Hansen speurt daarvoor veilingen af en dat leidde inmiddels tot een redelijk compleet en indrukwekkend beeld. Op de foto’s zie je deze collectie tot nu toe. De blauwe banden ontbreken nog, dus het speurwerk wordt voortgezet.
