Samenvatting onderzoek ‘Troost bij Luther en Bach’

Lydia Vroegindeweij promoveerde met het proefschrift ‘Troost bij Luther en Bach’ op 1 december 2020 aan de Universiteit Utrecht. Haar promotor was Prof. dr. Albert Clement. De uitkomst van dit onderzoek was de aanleiding om het project L500B300 vorm te geven met onder andere deze website. Het boek is nog steeds verkrijgbaar bij uitgeverij Vreducom.

 

Korte samenvatting

De onderzoeksvraag was of Luthers kijk op troost nog op dezelfde manier terug te vinden is in het werk van Bach 200 jaar later, of dat in zijn werk invloeden van andere theologen de overhand hebben. De beste manier om daar achter te komen bleek een onderzoek naar de relatie tussen Luthers theologie en liederen, en Bachs koraal-cantates. En dat leidde tot boeiende vondsten in publicaties uit de begintijd van de hymnologie rond 1700.

Het onderzoek laat zien hoe Martin Luther het begrip ‘troost’ definieerde in zijn theologie en zielzorg en hoe hij dit verwoordde in zijn liederen uit 1524/1525. Tweehonderd jaar later stond de waarde van dit liederfgoed ter discussie vanwege nieuwe opvattingen over troost en de grote hoeveelheid nieuwe liederen. Orthodox-lutherse theologen wensten de liederen van Luther en tijdgenoten juist te behouden, met name vanwege hun troostende waarde. Zij zagen echter wel de noodzaak dat de oude liederen meer uitleg vereisten en schreven daarvoor vele gezangboek-commentaren. Deze commentaren van onder meer de hymnoloog Johann Martin Schamel in combinatie met de verzamelde uitleg van Luther bij relevante Bijbelteksten in de Calov-Bijbel werpen een nieuw licht op de betekenis van de koraal-cantates van Johann Sebastian Bach uit 1724/1725. Door deze bronnen te combineren wordt meer duidelijk over de verschillen tussen de oorspronkelijke liedtekst en de tekst van de recitatieven en aria’s in de koraal-cantate, en over de muzikale uitwerking daarvan.

Van poëzie naar proza?

Heel in het kort zou je kunnen stellen dat in Bachs koraal-cantates de poëzie van de liederen is omgewerkt tot proza, een vertelling waarin het gedicht wordt uitgelegd. Het resultaat is zeker niet prozaïsch. De nieuwe tekst en de muziek laten het oorspronkelijke lied aan kracht en betekenis winnen, in het bijzonder waar het gaat om de troostende boodschap.

Boek bestellen

Omslag boek Troost bij Luther en BachHet boek ‘Troost bij Luther en Bach’ is te bestellen bij Uitgeverij Vreducom of via de webwinkel van de Stichting Kerkmuziek Netwerk.

Prijs: € 29,50 (inclusief btw, excl. verzendkosten)

Nieuwsbrief

In het jubileumseizoen 2024/2025 ondersteunen we je graag met plannen, informatie en tips. Abonneer je op de gratis nieuwsbrief.

Komende evenementen

Recente berichten

Oudste gepubliceerde liedpreek

Vanaf 1702 begon Johann Christoph Olearius met het aanleggen van zijn Liederen-Bibliotheek. Het doel was vooral om bronnen van de originele liedteksten en de juiste namen van de lieddichters te

Meer lezen »