Samenvatting onderzoek ‘Troost bij Luther en Bach’

De onderzoeksvraag was of Luthers kijk op troost nog op dezelfde manier terug te vinden is in het werk van Bach 200 jaar later, of dat in zijn werk invloeden van andere theologen de overhand hebben. De beste manier om daar achter te komen bleek een onderzoek naar de relatie tussen Luthers theologie en liederen, en Bachs koraal-cantates. En dat leidde tot boeiende vondsten in publicaties uit de begintijd van de hymnologie rond 1700.

Het onderzoek laat zien hoe Martin Luther het begrip ‘troost’ definieerde in zijn theologie en zielzorg en hoe hij dit verwoordde in zijn liederen uit 1524/1525. Tweehonderd jaar later stond de waarde van dit liederfgoed ter discussie vanwege nieuwe opvattingen over troost en de grote hoeveelheid nieuwe liederen. Orthodox-lutherse theologen wensten de liederen van Luther en tijdgenoten juist te behouden, met name vanwege hun troostende waarde. Zij zagen echter wel de noodzaak dat de oude liederen meer uitleg vereisten en schreven daarvoor vele gezangboek-commentaren. Deze commentaren van onder meer de hymnoloog Johann Martin Schamel in combinatie met de verzamelde uitleg van Luther bij relevante Bijbelteksten in de Calov-Bijbel werpen een nieuw licht op de betekenis van de koraal-cantates van Johann Sebastian Bach uit 1724/1725. Door deze bronnen te combineren wordt meer duidelijk over de verschillen tussen de oorspronkelijke liedtekst en de tekst van de recitatieven en aria’s in de koraal-cantate, en over de muzikale uitwerking daarvan.